Ik maak me zorgen als kinderen niet spelen. Ik bedoel met spelen het ‘vrij spel’, waarbij de kinderen alleen spelen en gebruik maken van hun creativiteit en fantasie. Alleen spelen en vrij samen spelen met andere kinderen is belangrijk voor de ontwikkeling van de prefrontale cortex. Door alleen te spelen ontwikkelen kinderen creativiteit en zelfvertrouwen omdat ze zelf oplossingen bedenken. Met fantasiespel verwerken ze ervaringen en leren ze emoties uiten. Als kinderen samen spelen, oefenen ze sociaal gedrag. Professor Erik Scherder legt in dit filmpje het belang uit van spelen voor de ontwikkeling van de prefrontale cortex.
Ik verveel me
Af en toe is het lekker om in het weekend of tijdens de vakantie gewoon thuis te zijn en helemaal geen activiteiten te plannen. Ik ben dan heerlijk aan het rommelen en de kinderen vermaken zichzelf. Soms schalt er plots een dreinende ‘Ik verveel me!’ door de kamer. Snel stel ik dan allerlei oplossingen aan mijn pleegzoon voor. Helaas worden mijn goede ideeën meestal begroet met: ‘Saai!’ of ‘Nee, daar heb ik nu geen zin in.’
Pfff, daar gaan we weer …
Nietsdoen is oké
Weet je, een keer geen zin hebben om te spelen is oké. Een kind kan gewoon te moe zijn om te spelen. Bijvoorbeeld aan het einde van een schoolweek of net voor het uitbreken van een ziekte.
Nietsdoen is soms heel druk in je hoofd zijn met het verwerken van alle indrukken, ergens over aan het nadenken zijn of lekker zitten dagdromen. Voor kinderen kan het heel fijn zijn om veilig thuis te zijn en helemaal niets te doen. Ze krijgen dan de tijd om te ontspannen en hun overprikkeling kwijt te raken.
In onze cultuur wordt nietsdoen vaak gezien als een vorm van luiheid. We hebben het idee dat we steeds nuttig bezig moeten zijn omdat we zelf met die waarde werden opgevoed. Zonder nadenken geven we dat door aan onze (pleeg)kinderen. Ontspannen en tot rust komen zijn echter belangrijke activiteiten, ze zorgen er voor dat we geestelijk in balans blijven.
Het kind wil of kan niet alleen spelen
Als een nooit alleen kan of wil spelen, dan is er meer aan de hand.
Niets willen doen, is soms het gevolg van opstandigheid. Als het kind ergens boos of verdrietig over is, kan het zijn dat het niet alleen wil spelen om een signaal te geven dat er iets aan de hand is. Ryan kan bijvoorbeeld erg teleurgesteld zijn als mijn man niet met hem wil spelen, als reactie daarop komt dan een zuchtende ‘Ik verveel mij’.
Sommige kinderen hebben nooit geleerd om zichzelf bezig te houden. Ze zijn misschien gewend om veel televisie te kijken of te gamen. Dat is passief vermaak, je leert er niet van om jezelf te amuseren. Of misschien voel jij je geroepen om je kind steeds te animeren door samen een spelletje te doen of voortdurend kindgerichte activiteiten te voorzien.
Het kan aan het speelgoed liggen dat niet aansluit bij de interesses of het niveau van het kind. Is er speelgoed met een open einde? Dat is speelgoed dat je op verschillende manieren kan gebruiken en waarvan de bestemming nog niet vastligt, zoals LEGO of een mand met verkleedspullen. Is het speelgoed uitdagend? Vraagt het om fantasie, creativiteit en eigen inbreng? Staat er misschien te veel speelgoed?
Geef je zelf het goede voorbeeld? Zijn jullie een actief gezin? Hebben jullie hobby’s en eigen interesses? Of zijn jullie zelf voortdurend op een scherm aan het kijken? Als een kind om zich heen actieve mensen ziet die zichzelf vermaken, zal het dat mettertijd kopiëren.
Geef je de kinderen de kans om vrij te spelen? Of heb je het idee dat jij moet bepalen hoe er gespeeld wordt? Te veel bemoeienis met het spel door de ouders kan er voor zorgen dat de kinderen geen zin meer hebben om te spelen.
Waarom pleegkinderen soms niet alleen kunnen spelen
Pleegkinderen komen soms niet aan zelf spelen toe omdat ze hyperalert zijn. Ze willen hun omgeving in de gaten houden en kunnen daardoor niet in een spel opgaan. Je kunt dit niet forceren, pas wanneer ze zich voldoende veilig voelen, zullen ze ontspannen en durven ze te spelen.
Vanuit hun onveilige hechting zijn er pleegkinderen die hun vaste verzorger voortdurend in de gaten hebben en steeds de aandacht opeisen. Deze kinderen kunnen niet alleen spelen omdat ze hun focus voortdurend op jou houden. Je kunt zo’n kind bijvoorbeeld betrekken bij je dagelijkse klusjes en op die manier de behoefte aan verbinding van je pleegkind tegemoet komen.
Tips om het aan te pakken
Creëer een speelklimaat in huis
- Zorg voor een goed evenwicht tussen samen verbindende activiteiten doen en zelfstandig spelen.
- Als het kind speelt, laat het dan met rust en ga niet bijsturen, stimuleren of complimenteren.
- Even niets doen en dagdromen is juist heel goed. Sta dat gewoon toe.
- Stel grenzen aan schermtijd. Maak daar duidelijke afspraken over.
- Werk eventueel met een planbord, waarop je ‘alleen spelen’ inplant.
- Laat verveling toe. Het is niet jouw verantwoordelijkheid om dat op te lossen. Als het kind merkt dat zijn verveling jou niet raakt, moet het zijn eigen creativiteit aanboren.
- Stel duidelijke grenzen. Vervelen en niets doen mag, maar anderen vervelen mag niet.
- De ‘alleen speeltijd’ is niet het moment om schermtijd toe te staan. Het kind leert dan nooit zichzelf te vermaken.
- Zorg voor interessant speelgoed. Wissel de dozen of manden die in de speelruimte staan af, biedt niet teveel tegelijkertijd aan.
- Maak in je tuin, je woon- of speelkamer een ‘ja-dat-mag’-zone’.
Help het kind op weg
- Vraag of er een reden is voor de verveling (moe, problemen op school of met vrienden …).
- Stel wat mogelijkheden voor, maar stop daarmee als het kind op alles met ‘nee’ reageert. Laat het kind dan zelf mogelijkheden bedenken en hang ergens een lijstje op. Je kunt het kind ook een grabbelton laten maken, met allerlei ideeën op briefjes, voor als het zich nog eens verveelt.
- Of stel twee dingen voor waaruit het kind moet kiezen. Vaak kiezen ze dan voor een derde, door jou niet genoemde, mogelijkheid. Sta dat toe.
- Werk met een timer en bouw de tijd om alleen te spelen langzaam op.
- Help het kind even op weg. Bijvoorbeeld: Ryan: ‘Pfff, ik wil niet naar buiten, dat is saai.’ Ik: ‘Je mag me helpen met mijn klusje in de tuin. Jij mag met de snoeischaar de klimop intomen.’ Vlakbij de klimophaag staat het speeltoestel. Ryan helpt me even maar is al snel op het klusje uitgekeken. Zonder nadenken loopt hij naar het speeltoestel. Hij heeft een uur zelfstandig buiten gespeeld. Yes! Missie geslaagd.
- Week het kind langzaam van je los door aan te kondigen dat je niet meespeelt. Maak gebruik van een Time Timer, een timer waarmee je het verstrijken van de afgesproken tijd zichtbaar maakt (dit kan ook met een app op je telefoon). Je kunt het kind geleidelijk laten wennen door een paar dagen naar het kind te kijken terwijl het speelt. Telkens wanneer het kind opkijkt, ziet het jouw aandachtige ogen. Je kunt eventueel benoemen wat het kind doet. Bijvoorbeeld: ‘Je zet alle autootjes op een rij. Je maakt een lange stoet van auto’s.’ Ga vooral niet aanmoedigen of prijzen want daarmee blijft het kind afhankelijk van jou. De volgende stap is om het kind in je buurt te laten spelen terwijl jij met iets anders, zoals koken, bezig bent.
Gelukt!
Het vraagt soms veel geduld en volharding. Af en toe ben ik het gezeur en geklier zo beu, dat ik geneigd ben om meer schermtijd toe te staan. Maar o, wat is de beloning groot als het kind eindelijk speelt en in zijn spel opgaat. Dan maak ik vanbinnen een rondedansje. En soms ook vanbuiten.
Meer lezen over het ontwikkelen van pleegkinderen? Lees dan ook: