Wat doe je als een kind dichtklapt of verstart nadat het een terechtwijzing gekregen heeft? Je opmerking was niet als ‘klap’ bedoeld en toch reageert het kind alsof het een fysieke klap gekregen heeft. Hoe komt dat en wat kun je eraan doen?
Deze vraag kreeg ik van een pleegmama:
Dag Inge,
onze pleegdochter woont nu ongeveer een jaar bij ons. Ze komt uit een moeilijke thuissituatie met verwaarlozing en geweld. Voor ze bij ons kwam wonen, zorgde ze voor haar twee jongere zusjes. Een zware taak, waar ze veel te jong voor was.
Het verbaast me dat ze nu nog steeds helemaal dichtklapt als ze een opmerking van ons krijgt. Als ik haar tijdens de ochtendroutine een snelle opdracht geef om naar school te kunnen vertrekken, blokkeert ze volledig. Zelfs als ik haar vriendelijk vraag om de was in de wasmand te doen of haar kamer op te ruimen kan ze dichtslaan. We krijgen er dan geen woord meer uit.
Zou ze dan aan haar thuissituatie herinnerd worden? Heb jij misschien tips om haar haar uit haar ‘putje’ te halen als ze dichtklapt of zich niet goed voelt?
Vriendelijke groeten,
Pleegmama I.
Dichtklappen is een instinctieve reactie
Is het een traumatrigger?
Heb je mijn videoreeks gezien? Daarin leg ik uit hoe pleegkinderen soms in hun reptielenbrein terechtkomen. Als een kind aan zijn trauma herinnerd wordt of te veel stress ervaart, kan het reageren met een instinctieve vecht-, vlucht- of verstarringsreactie. Helemaal dichtklappen, zoals een oester, is een typische verstarringsreactie.
Het kan zijn dat dit pleegkind haar trauma door een terechtwijzing ‘getriggerd’ wordt. Misschien was een opmerking in haar thuissituatie wel steeds de start van een flinke ruzie of erger … Als dat zo is, dan activeert een opmerking haar overlevingsmechanisme. Ze reageert met verstarring of dissociatie zodat de pijn wordt verdoofd en ze psychisch afgesloten is van wat er zich afspeelt.
Is het perfectionisme?
Een andere mogelijkheid is dat het een vorm van perfectionisme is. Het meisje droeg thuis de verantwoordelijkheid voor haar zusjes. Ze heeft langdurig de zorg van haar ouders overgenomen. Omdat ze daarvoor veel te jong was, was ze overvraagd en heeft ze hoogstwaarschijnlijk veel faalervaringen opgedaan. Als gevolg daarvan kan ze streven naar perfectie om falen te vermijden. Misschien ervaart ze daarom elke opdracht of vraag van de pleegouders als een veroordeling of een falen. Ze wordt op iets gewezen waar ze niet zelf aan gedacht heeft of wat ze niet goed genoeg gedaan heeft. De spreekwoordelijke lat ligt in het pleeggezin waarschijnlijk veel hoger dan in het gezin waarin ze zelf haar boontjes moest doppen.
Het kan best zijn dat het zelfbeeld van dit meisje door haar voorgeschiedenis nog zo fragiel is, dat één opmerking haar helemaal mee zuigt in het gevoel niets waard te zijn. Een perfectionist kan kritiek ervaren als een klap in het gezicht. Dat kan zo pijnlijk zijn dat ze hierdoor in haar overlevingsstrategie schiet en op slot gaat voor al haar emoties.
Co-reguleren
Tja, wat precies het dichtklappen bij haar veroorzaakt, daar heb ik natuurlijk het raden naar. Maar los daarvan, kunnen we haar wel helpen om anders met haar emoties te leren omgaan.
Als ze dichtslaat, helpt vragen stellen of redelijk op haar inpraten niet. Door aan te dringen blijft ze zich onveilig voelen en blijft ze ‘in haar schulp’. Dit meisje wordt volledig overweldigd door haar emoties en reageert door dicht te klappen. Ze heeft een kalme volwassene nodig om haar hiermee te helpen. Een volwassene die haar leert hoe ze zichzelf tot rust kan brengen zodat ze haar denkend ‘mensenbrein’ (of prefrontale cortex) kan gebruiken.
Co-reguleren bij dichtklappen
Net zoals bij een boos kind, kun je bij een kind dat dichtklapt de time-in toepassen (dit wordt in mijn boek en de video’s in detail uitgelegd). Door begripsvol te reageren en woorden te geven aan wat het kind voelt, voelt het kind zich gehoord en gezien door jou. Het voelt dat het wordt geaccepteerd met alles er op en er aan en dat werkt helend. Daarnaast geef je het kind ‘grip’ door te verwoorden wat er aan de hand is en zelf veilig en kalm te blijven.
Verwoorden wat er aan de hand is, kun je bijvoorbeeld op deze manier doen: ‘Oei, mijn vraag om op te ruimen kwam precies hard bij je aan, je klapt helemaal dicht. Je vindt dit echt niet leuk hé, ik zie het.’
Daarna zwijg je even om haar de kans te geven om te reageren. Als ze haar boosheid kan uiten, laat haar dat dan doen. Ze mag best aangeven dat ze geen zin heeft in wat jij van haar vraagt of dat ze het niet nodig vindt. Misschien kun je haar stimuleren door te vragen: ‘Ben je het niet eens met wat ik vraag of zeg?’
Daarna laat je horen dat je haar begrepen hebt, door bijvoorbeeld te zeggen: ‘Ik snap dat jij er geen zin in hebt/het niet nodig vindt.’
Samen oplossen
Vervolgens besluit je om rekening te houden met wat zij aangeeft of niet. Soms is het een punt waarop je kunt toegeven, zo geef je haar het gevoel dat haar mening er toe doet. Dat doe je bijvoorbeeld zo: ‘Oké meisje, jij hebt er echt geen zin in want je was lekker met iets bezig. Aan de ander kant wil ik wel dat het vandaag gebeurt. Wat is een moment dat jou wel uitkomt?’
Soms is het een punt waarop je niet wilt of kunt toegeven. Dat is natuurlijk ook prima, duidelijke grenzen geven kinderen veiligheid. In dat geval antwoord je met: ‘Het punt is dat het bijna tijd is om …, het moet echt nu gebeuren.’ Omdat je de tijd genomen hebt om naar haar te luisteren, is de kans groot dat ze nu in staat is te doen wat je vraagt. Waarschijnlijk niet van harte en misschien met duidelijke signalen van protest, maar dat mag je gewoon negeren. Als het klusje geklaard is, bedank je haar vriendelijk of zeg je dat je het waardeert dat ze gedaan heeft wat jij gevraagd hebt.
Misschien vind je in dit blog nog wat tips om haar humeur in het algemeen te verbeteren: Wat als je pleegkind vaak een slecht humeur heeft?
Je las een blog van Inge Vandeweege. Reageren mag altijd en delen ook!
Volg je ingevandeweege.blog al per email? Schrijf je in!
Lees je al mee op de Facebookpagina ‘Inspiratie voor (pleeg)ouders‘?
Wist je dat ik ook op Instagram te vinden ben?Mijn boek ‘Een (h)echte uitdaging’ kopen mag natuurlijk ook! Of zorgen dat ik mijn website in de lucht kan houden en onderhouden met een kleine bijdrage.
Geef een antwoord