Faalangst bij een pleegkind. Wat kunnen we doen?

Faalangst is een vies beest. Echt waar, ik heb er zelf nog last van. Onze oudste pleegzoon Ryan is soms zo bang om te falen dat hij niet eens aan iets wil beginnen. Alhoewel zijn zelfvertrouwen toeneemt, steekt faalangst hem nog regelmatig stokken in de wielen.

Faalangst vanuit onveilige hechting

Ryan zijn voorgeschiedenis heeft er voor gezorgd dat hij onveilig gehecht was. Onveilig gehechte kinderen hebben vaak een laag zelfbeeld en weinig zelfvertrouwen. Als gevolg daarvan ontwikkelen veel kinderen ook faalangst. Ze zijn bang om niet aan onze (onuitgesproken) verwachtingen te voldoen. Soms kunnen ze ons vertellen waarvoor ze bang zijn: ze kunnen bang zijn om onze liefde kwijt te raken, bang zijn dat we boos worden of bang zijn om weggestuurd te worden als ze niet perfect zijn.

Hoe zie je dat een kind last heeft van faalangst

Bij Ryan zien we verschillende gedragingen die wijzen op faalangst. Hij doet er soms alles aan om niet te hoeven beginnen aan iets waarvoor hij bang is, zoals luidop voorlezen. Hij stelt het beginnen uit door over iets anders te kletsen of ons met vragen af te leiden. Soms uit hij zich met clownesk gedrag, zijn spanning ventileert hij dan door heel opvallend gek te doen.

Ryan heeft een ‘fixed mindset’, dat wil zeggen dat wanneer iets niet direct lukt, hij besluit dat het niet voor hem weggelegd is. Hij kan heel enthousiast aan iets beginnen, maar direct opgeven wanneer er niet onmiddellijk het gewenste resultaat is. Zo staat een felbegeerd drumstel nu al maanden onaangeroerd in een hoek van de woonkamer. Hij heeft er twee keer mee gespeeld en heeft welgeteld één keer de oefen cd opgezet.

Onze kleine Lars is een grotere doorzetter dan Ryan. Hij blijft verschillende methodes proberen tot iets lukt. Wanneer het dan toch een keer echt niet lukt, barst hij in een hartverscheurend huilen uit. Ik vraag me soms af of hij op zo’n jonge leeftijd al last kan hebben van faalangst. Ik doe ook mijn uiterste best om falen te vermijden door stug door te werken en de lat heel hoog te leggen voor mezelf. Ik herinner me nog goed dat ik als jonge twintiger helemaal overstuur was, omdat ik niet geslaagd was voor mijn rijexamen. Het was alsof mijn wereld instortte want ik was gewend om voor alle examens te slagen.

Wat kunnen we doen

Voorleven

Ik moet uitkijken dat ik mijn perfectionisme niet overdraag op onze (pleeg)kinderen. Dat doe ik door voor te leven dat fouten maken en falen bij het leven horen. Het is ook een goede oefening voor mezelf om fouten toe te geven en zelfs in de verf te zetten. Een van de favoriete uitspraken hier in huis is: ‘Kan gebeuren’. Zo geven we aan dat fouten, vergissingen, stommiteiten en vergetelheden heel gewoon zijn. Het belangrijkste is dat we leren uit onze fouten.

Mijn man en ik praten openlijk over onze angsten. Nieuwe dingen doen vinden wij ook wel eens spannend of zelfs een beetje beangstigend. Door dit toe te geven laten we horen dat je bang kunt zijn en toch doorzetten. Focus houden en doorzetten wanneer iets moeilijk wordt, zijn functies uit de prefrontale cortex. Bij pleegkinderen loopt de ontwikkeling van de prefrontale cortex vaak achter op leeftijdsgenoten. Soms zitten ze wat hun emotionele en sociale ontwikkeling betreft nog in de peuterfase.

Het kind niet voor fouten behoeden

Vroeger deed ik alles wat in mijn macht lag om een kind voor fouten te behoeden. Ik waarschuwde, deed voor, nam dingen uit handen en zat bovenop klusjes en taken tot het perfect was. De meeste pleegkinderen hebben echter een hekel aan die aanpak omdat die erg controlerend is. Ik raakte door mijn houding regelmatig in een machtsstrijd verzeild met een kind. Pleegkinderen leren het beste en het snelste van iets zelf te mogen doen en te leren uit hun fouten.

Bovendien straalde ik door die aanpak uit dat ik het kind niet vertrouwde om iets zelf te doen en dat is nefast voor hun zelfvertrouwen. Om zelfvertrouwen te ontwikkelen moet je zelf dingen mogen doen en al doende mogen leren. De kinderen moeten de ruimte krijgen om te doen wat ze nog nooit eerder gedaan hebben. Daarom zijn wij ook grote voorstanders van vrij spel in onze ja-dat-mag-zone‘s. Fouten maken mag, slordig zijn mag en falen hoort bij een leerproces. Nu laat ik het gebeuren, soms moet ik heel hard op mijn tanden bijten om niet in te grijpen maar omdat ik inzie dat het belangrijk is, lukt het mij. De huiswerkbegeleiding laat ik echter aan mijn man over, hij is veel beter in loslaten dan ik.

Blog in twee delen

Oh jee, ik ben nog lang niet uitgeschreven over faalangst. Dat wordt te veel voor één blog. Vandaag heb ik het vooral gehad over de wisselwerking tussen (pleeg)ouder en (pleeg)kind. Volgende week meer over hoe we Ryan ondersteunen om zijn faalangst de baas te worden. Zie: Van faalangst bij een pleegkind naar een ‘growth mindset’.

In mijn boek ‘Een (h)echte uitdaging‘ besteed ik veel aandacht aan wat je als pleegouder kunt doen om het zelfvertrouwen en zelfbeeld van je pleegkind te helpen ontwikkelen.

Op mijn Facebookpagina www.facebook.com/inspiratievoorpleegouders vind je een blik achter de schermen, getuigenissen over pleegzorg, tips over opvoeden, leuke activiteiten met de kinderen, nieuws uit de sector en nog veel meer. Door de pagina te liken en te volgen, krijg je ook telkens een melding van een nieuwe blog.

Meer lezen over de handleiding van pleegkinderen: