Van faalangst bij een pleegkind naar ‘growth mindset’

Hoe krijg je een (pleeg)kind van een ‘fixed mindset’ naar een ‘growth mindset’? Hoe komt een kind over zijn faalangst heen?

Het eerste deel van dit blog vind je op: Faalangst bij een pleegkind. Wat kunnen we doen?. Daarin beschrijf ik hoe je faalangst kunt herkennen en hoe het komt dat veel pleegkinderen faalangst ontwikkelen. Ook bespreek ik daar de wisselwerking tussen (pleeg)ouder en (pleeg)kind want als we niet uitkijken, kunnen wij de faalangst juist stimuleren.

Faalangst bespreekbaar maken

Wanneer Ryan niet wil beginnen aan een opdracht, vraag ik of het zou kunnen dat hij bang is. Een vraag die het ook goed doet bij hem is: ‘Vind je het spannend?’. Meestal geeft hij toe dat hij bang is om het fout te doen. Ik erken zijn gevoel en daag zijn niet-helpende-gedachten uit: ‘Ik snap dat je bang bent om fouten te maken. Wat denk je dat er gaat gebeuren wanneer je een fout maakt?’ Meestal geeft hij aan dat hij bang is omdat hij verwacht dat we boos worden wanneer hij een fout maakt.

Ik zeg dan: ‘Oh, dat is vreemd, word ik boos wanneer jij een foutje maakt?’ of ‘Wat gek, wordt jouw juf dan boos wanneer iemand een fout maakt?’ Ryan moet dan toegeven dat wij niet boos worden voor fouten en dat het dus een onjuiste niet-helpende-gedachte is. Ik herhaal dan telkens dat fouten bij leren horen en dat hij pas iets leert wanneer het zo moeilijk wordt dat er ook fouten gemaakt worden. Door dit telkens te herhalen krijgt hij nieuwe overtuigingen of ‘helpende-gedachten’ in zijn hoofd.

Op deze manier help ik hem om zijn prefrontale cortex te ontwikkelen.

Kijk uit met complimenten

Door persoonsgerichte complimenten zoals ‘wat ben je slim’ of ‘wat ben je flink’ werk je faalangst in de hand. Een onzeker kind vraag zich dan onbewust af wat er gaat gebeuren wanneer het een keertje niet flink is of niet slim doet.

Met complimenten op het resultaat, de welbekende ‘goed zo’ of ‘wat mooi’ heb je kans op twee ongewenste uitkomsten. Je kan door steeds complimenten te geven op het resultaat je kind afhankelijk maken van externe waardering. Het kind ontwikkelt geen intern gevoel van competentie en zal daardoor misschien steeds op zoek gaan naar bevestiging en waardering bij anderen. Daarnaast kan het kind zo niet ontdekken wat werkelijk bij hem past maar gaat het bepaalde dingen doen om jou te plezieren. Dan krijg je een kind dat resultaatgericht is en niet meer geniet van het ‘doen’. Door een kind te laten ontdekken waar zijn eigen interesses liggen, is er een interne motivatie om dingen te leren en te doen.

Wat wel werkt om je pleegkind te ondersteunen bij het ontwikkelen van een goed zelfbeeld is jouw oprechte aandacht voor wat het kind uit zichzelf doet. Dit kan je doen door een beschrijving te geven zonder een waardeoordeel, bijvoorbeeld: ‘Hey, je zit al een tijdje te kleuren hé, goh, daar heb je al hard aan gewerkt, ik zie dat je veel verschillende kleuren gebruikt hebt, wat vind je er zelf van?’ Je mag natuurlijk ook je waardering en bewondering laten horen voor iets wat je pleegkind doet, maar laat je boodschap dan wel uit jezelf komen. Voorbeelden hiervan zijn:

• Ik ben zo blij voor je dat het gelukt is. Je hebt er zo hard aan gewerkt.
• Ik vind het echt heel fijn dat je alles netjes opgeruimd hebt. Ik vind de woonkamer zo heel mooi er uit zien.
• Ik geniet ervan om je zo te zien stralen. Je bent echt heel trots op jezelf hé!

Growth mindset

Ryan is een slimmerik die best veel kan zonder te oefenen. Hij voelt zich veilig wanneer hij enkel de dingen doet waarvan hij zeker weet dat hij ze kan. Hij oefent dingen in zichzelf (verborgen) tot hij ze volledig beheerst. Toen hij in ons gezin aankwam was hij 3,5 jaar en sprak hij geen woord. Een paar maanden later begon hij plots te praten met volledig juiste volzinnen.

We doen er alles aan om bij Ryan een growth mindset te ontwikkelen. Iemand met een growth mindset gelooft dat hij door oefenen en hard werken alles kan leren. Bepaalde dingen moet je nu eenmaal echt oefenen (niet alleen in je hoofd) om er vaardig in te worden. We wijzen hem zo vaak we kunnen op handelingen die eerst moeilijk voor hem waren en nu, na oefenen, wel lukken. Mijn man heeft een lijstje gemaakt met twee kolommen. Elke avond schrijft hij samen met Ryan één ding op wat Ryan al goed kan en één ding waarop Ryan nog moet oefenen om het te kunnen. Nu ze zo een tijdje bezig zijn, ziet Ryan een aantal dingen verschuiven naar de kolom ‘Ryan kan al’. Dat vindt hij prachtig.

Elke keer als Ryan doorzet wanneer iets moeilijk is, spreek ik mijn waardering voor zijn doorzettingsvermogen uit. Doorzetten wanneer het moeilijk wordt, is typisch voor een growth mindset. Wanneer het resultaat niet naar de zin van Ryan is, zeg ik ‘Volgende keer beter, oefening baart kunst’. Soms bespreken we dan ook even wat hij de volgende keer anders zou kunnen doen. Zodat hij het resultaat kan behalen dat hij wenst.

Lars heeft geen last van faalangst maar raakt soms wel gefrustreerd als iets niet direct lukt. Nu hoor ik hem soms tegen zichzelf zeggen ‘Markt zegt dat het de eerste keer niet mis kan gaan, want dan ben je nog aan het ontdekken hoe het werkt. Je kunt er alleen maar van leren.’

Niet aanmoedigen

Ook aanmoedigingen in de trant van ‘Ik weet zeker dat je het kunt’ of ‘Kom op, doe niet zo flauw, je kunt het’ zijn niet behulpzaam voor een kind met faalangst. Integendeel, het kind kan dan nog angstiger worden omdat het bang wordt om jou teleur te stellen.

Om er voor te zorgen dat je (pleeg)kind zijn moed bij elkaar raapt, kun je beter het volgende zeggen: ‘Zullen we samen eens kijken wat al lukt en wat er nog moeilijk is?‘ of ‘Laat mij eens zien wat jou al zelf lukt en waar je mijn hulp nog bij nodig hebt’. Op die manier is falen namelijk onmogelijk. Je kan ook hulp aanbieden door deze vraag: ‘Wat heb je van me nodig om te durven starten?’.

Ryan zijn zelfvertrouwen groeit elke week een beetje. Ik herinner mij nog goed het angstige gesloten mannetje dat in ons huis gedropt werd. Ik was heel blij met de foto die dit jaar van hem gemaakt is op de eerste schooldag. Hij keek zo blij en zelfverzekerd de camera in. Tja, het is nog steeds geen onverschrokken held en dat zal hij waarschijnlijk ook nooit worden. Maar een dappere kerel is het zeker!

Zoek je nog wat inspiratie om met je pleegkind om te gaan? Kijk dan eens op deze blogs:

• Vakantie met een pleegkind. De hel of de hemel?
• Verwachtingen zetten je pleegkind onder druk.
• Verbinding is het sleutelwoord bij pleegkinderen.
• Autisme of autistisch gedrag bij een pleegkind.
• Voorspelbaarheid. Daar houden pleegkinderen van
• Overprikkeling bij een pleegkind voorkomen. 5 tips
• Het reptielenbrein aan de macht bij pleegkinderen
• Vakantiestress voorkomen bij kinderen.  tips
• Een knuffel geven brengt verbinding.
• Wat als je pleegkind vaak een slecht humeur heeft?
• Verhuizing met een pleegkind. Hoe pak je dat aan?

Je las een blog van Inge Vandeweege. Reageren mag altijd en delen ook!

Volg je ingevandeweege.blog al per email? Schrijf je in!
Lees je al mee op de Facebookpagina ‘Inspiratie voor (pleeg)ouders‘?
Wist je dat ik ook op Instagram te vinden ben?

Mijn boek ‘Een (h)echte uitdaging’ kopen mag natuurlijk ook! Of zorgen dat ik mijn website in de lucht kan houden en onderhouden met een kleine bijdrage.