Hoe reageren bij opeisend gedrag van je pleegkind?

Bij pleegkinderen met opeisend gedrag moet je als pleegouder sterk in je schoenen staan. Als jij niet de aandacht geeft die geëist wordt, krijg je gemopper en gezeur. Soms doet je pleegkind er nog een schepje boven op door op een negatieve manier je aandacht op te eisen. Hoe kun je daar dan best op reageren?

In mijn blog van vorige week stipte ik het belang aan van een dagritme. Als er rust en regelmaat in de dag is, is het voor je pleegkind duidelijk en voorspelbaar wanneer je er met je volle aandacht bent voor hem en wanneer je met rust gelaten wilt worden. Duidelijke grenzen en afspraken, ook over cadeaus en kledingbudgetten, zijn absoluut noodzakelijk bij een kind met opeisend gedrag.

Duidelijk en rustig

Voordat je reageert op het opeisend gedrag, is het belangrijk om jezelf tot rust te brengen. Pleegkinderen hebben grote antennes voor wat jij voelt, het kind vertrouwt op wat jij zegt als jij vertrouwen uitstraalt. Ga daarom even na of je werkelijk vrede hebt met je keuze om nu niet in te gaan op het opeisend gedrag van je pleegkind. Als je nog onzeker bent of jezelf schuldig voelt omdat je geen aandacht wilt geven, dan ben je niet in staat om een grens te geven die je kunt handhaven.

Als je in staat bent om vanuit je kalm brein te reageren, zeg dan duidelijk waar het op staat. Bijvoorbeeld:

• Ik wil nu doorwerken, jij mag zelf in de speelhoek spelen. Straks als ik ga koken, mag je weer bij me komen.
• Ogenblikje. Lars, ik ben aan de telefoon, ik wil nu met rust gelaten worden. Stttt. Straks, als ik klaar ben, luister ik naar jou.
• Wacht even Ryan. Lars, ik ben met Ryan aan het praten, ik wil dat je ons nu met rust laat. Sttt. Straks, als ik klaar ben met Lars, luister ik naar jou.
• Nu niet Ryan, Lars heeft mij nu nodig. Zo meteen, als hij naar bed is, neem ik tijd voor jou.
• Liefje, we zijn in de winkel om eten te kopen. Ik koop nu geen speelgoed voor je.

Negatieve spiraal

Natuurlijk geeft je pleegkind niet zomaar op. Het zal huilen, roepen, mopperen, zeuren of iets uitspoken om je aandacht te winnen. Je hoopt waarschijnlijk dat ik een trucje uit mijn mouw schud waarmee het opeisend gedrag onmiddellijk verdwijnt. Er is helaas geen slimmigheidje dat dit voor elkaar krijgt. Jammer hé!

Je hebt nu twee mogelijkheden. Je kunt de traditionele opvoeding toepassen en eisen dat het kind gehoorzaamt. Als dat niet lukt kun je dreigen met consequenties zoals een time-out. Meestal heeft dit echter tot gevolg dat je in een machtsstrijd met je pleegkind belandt. Als je vaak in een machtsstrijd geraakt waarbij je moet straffen om de overhand te halen, is het veel moeilijker voor het kind (of misschien wel onmogelijk) om veilig te hechten aan jou. Onveilige hechting houdt het aandacht eisende gedrag in stand en zo beland je samen in een negatieve spiraal …

Time-in

Je kunt ook eerst even aandacht geven aan de frustratie of afwijzing die het kind voelt als je niet ingaat op zijn eis. Op die manier versterk je de verbinding met je pleegkind. Bovendien help je het kind om empathie te ontwikkelen (prefrontale cortex) door zelf begripsvol te zijn. Je kunt bijvoorbeeld het volgende zeggen:

• Ik hoor het liefje, jij wilt graag dat ik nu samen met jou puzzel. Jammer hé, dat ik dat nu niet wil. Ik hoor het, jij bent daar boos over.
• Jij wilt mij nu graag iets vertellen, ik hoor het. Nee, nu niet. Jij wilt dat ik nu naar je luister en je bent boos omdat ik aan de telefoon met iemand anders praat. Dat vind jij jammer.
• Jij wilt ook iets vertellen en je bent boos omdat ik nu even met Ryan praat. Ik hoor het, je bent boos. Je wilt dat ik nu met jou praat. Ik praat nu eerste even met Ryan en dat maakt jou verdrietig.
• Ryan, ik weet dat het moeilijk voor je is om te wachten. Ik zie het.
• Je hebt gezien dat dat hier speelgoed verkocht wordt en je wilt daar naar toe. Je bent boos en verdrietig om we dat nu niet doen. Ik hoor het.

De tijd nemen om even in te gaan op wat het kind voelt, maakt op termijn een heel groot verschil. Je pleegkind kan bij jou terecht met al zijn emoties en voelt zich gehoord en gezien door jou. Dat versterkt de verbinding. In plaats van het kind een time-out te geven als straf, geef je dus een time-in zodat het zijn emoties kan uiten.

Voet bij stuk houden bij opeisend gedrag

Wat je nodig hebt, is een grote portie geduld en volharding. Blijf consequent op de grens die je gesteld hebt, geef niet toe. De standaard uitdrukking daarvoor bij ons is: ‘Nee is nee.’

Ik hoor je in gedachten al zeggen dat je door de time-in toch ook aandacht geeft en dat het kind nu heeft wat hij wilde. Als je zo denkt, dan ga je er van uit dat je pleegkind je bewust aan het manipuleren is om aandacht te krijgen. Meestal is het echter impulsief gedrag waar geen manipulatie bij te pas komt. Je pleegkind heeft nog weinig zelfbeheersing en te weinig vertrouwen om te kunnen wachten. Waar het kind op dat moment onbewust behoefte aan heeft, is om geaccepteerd en gerustgesteld te worden. Het heeft ook nood aan veiligheid en dat geef je door rustig de leiding te nemen.

Voor Lars hebben wij een box in de speelhoek, als veilige speelplek waar hij geen kattenkwaad kan uithalen. Als Lars na de time-in blijft doordrammen, geef ik hem de keuze: ‘Laat je mij nu even praten met Ryan of zet ik jou in de box en ga ik met Ryan in de keuken praten?

Zowel Lars als Ryan, houden nu op met hun opeisend gedrag na een korte time-in. Als Lars zijn zin niet krijgt, komt hij op mij afgerend, gooit hij zich in mijn armen en brabbelt hij over wat er mis is. Ik geef even aandacht aan zijn verhaal en herhaal mijn NEE. Daarna gaat hij vrolijk verder spelen. Het hele intermezzo duurt 30 seconden tot 1 minuut. Ryan mokt meestal nog een paar minuten, maar gaat daarna over tot de orde van de dag als hij ziet dat dit bij mij geen toegeving oplevert.

Claimend gedrag toestaan

Aan de andere kant hoort claimend gedrag bij hechting. Daarom is het belangrijk dat er voldoende momenten zijn dat je dit gedrag wel toestaat. Door dit regelmatig te doen en je pleegkind te laten bepalen wanneer het ‘genoeg’ is, is het daarna gemakkelijker voor het kind om jou met rust te laten als je daarom vraagt. Een band met je pleegkind bouw je niet van de ene dag op de andere op. Het kind heeft behoefte aan veel aandacht van jou en verbindende activiteiten met jou.

Geef je pleegkind zeker altijd de gelegenheid om zich in jouw veilige omarming te nestelen bij uitstappen of sociale gelegenheden. Laat het kind dan op je schoot zitten maar entertain het niet. Zet het van je schoot af wanneer het niet rustig is met de woorden: ‘Je mag rustig en stil bij me zitten of gaan spelen.’ Laat het initiatief bij het kind om vanuit jouw veilige armen op exploratie te gaan als het er klaar voor is.

Een (h)echte uitdaging

Pffff, ik merk dat dit een onderwerp is waar veel bij komt kijken: grenzen stellen, voorspelbaarheid, zelf rustig blijven, volhouden (zelfzorg), verbinding behouden, de time-in enzovoort. Ik heb mijn best gedaan om het in twee blogs samen te vatten. Als je concrete vragen hebt over bepaalde situaties, schrijf dan even een berichtje hieronder. Je krijgt zeker antwoord van mij.

Als je pleegkind vooral aan tafel alle aandacht opeist, dan vind je nog meer tips in dit blog: ‘Mijn pleegkind vertoont storend gedrag aan tafel’.

Als je pleegkind dit gedrag op het kinderdagverblijf of op school vertoont, kun je de juf of begeleidster dit blog eens laten lezen.

Op mijn Facebookpagina www.facebook.com/inspiratievoorpleegouders vind je een blik achter de schermen, getuigenissen over pleegzorg, tips over opvoeden, leuke activiteiten met de kinderen, nieuws uit pleegzorgland en nog veel meer.