‘Gewoon’ opvoeden werkt vaak niet bij pleegkinderen
Focus op gedrag
Ik heb eerst geprobeerd om onze pleegkinderen ‘gewoon’ op te voeden. Ik dacht dat mijn liefde en positieve opvoeding voldoende zouden zijn om hun gedrag bij te sturen. Soms hebben pleegkinderen gedragsproblemen. Ze kunnen erg brutaal of druk doen, ze zijn dikwijls ondankbaar en mopperig en soms liegen ze of nemen ze stiekem dingen weg.
Ik wilde hun gedrag bijsturen. Om dat te bereiken ging ik uitleggen, argumenteren, goed gedrag belonen en slecht gedrag negeren of bestraffen. Een ‘gewone’ opvoeding dus. Ik had de allerbeste bedoelingen en deed mijn uiterste best, maar het lukte niet.
Geen vertrouwen en geen band
Bij eigen kinderen lukt deze manier van opvoeden vaak wel, omdat ze geboren zijn in een veilig nest. Vanaf de eerste dag van hun leven hebben we sensitief en responsief op hun behoeftes gereageerd, waardoor ze veilig gehecht zijn. Vanuit hun veilige hechting hebben onze kinderen vertrouwen in ons en in onze ouderrol. Daardoor zijn ze in staat om ons te gehoorzamen.
Bovendien hebben ze onze normen en waarden vanaf hun babytijd opgeslorpt. Daardoor verloopt het vormingsproces naar ‘gewenst gedrag’ veel natuurlijker en positiever dan bij pleegkinderen. En als we een keertje moet ingrijpen door middel van een bestraffing, dan lukt dat meestal. Want deze kinderen hebben een band met ons en zullen daarom na de bestraffing proberen om terug in een goed blaadje te staan bij ons .
Maar opvoeden van pleegkinderen gaat niet zo vanzelf. Wij bepalen wat goed is en het kind moet zich aanpassen. We willen dat het kind aanneemt wat wij zeggen en gaat doen wat wij zeggen. Maar dat kan een pleegkind vaak niet omdat het weinig of geen vertrouwen heeft in volwassenen.
Streng zijn werkt averechts
Wanneer rationele argumenten en een positieve aanpak niet werken, worden we vaak ‘strenger’. Maar alleen maar streng zijn werkt in veel gevallen juist averechts. Dreigen met consequenties, gedicteerde oplossingen, time-outs en andere straffen zorgen voor extra stress bij het kind. Het kind leert dan iets over het recht van de sterkste, maar zal er niet als vanzelf een empathisch en gewetensvol mens van worden. Integendeel, omdat pleegkinderen in hun verontrustende thuissituatie vaak machteloosheid en controleverlies ervaren hebben, is dwang uit den boze. Dwang leidt enkel tot nog meer angst. Juist daarom is het belangrijk dat we traumasensitief opvoeden.
Wanneer het je toch wel lukt om goed gedrag af te dwingen is de kans echter groot dat het je maar half lukt. Dan tracht het kind zijn fouten en problemen te verbergen of het gaat stiekem doen. Of erger nog, dan gaat het kind liegen om op die manier sociaal wenselijk gedrag te vertonen. Want door goed gedrag af te dwingen, leg je niet meer dan een laagje glansverf over het kind. Hun ‘lastig’ gedrag is enkel een symptoom van hoe ze zich voelen en de weinige vaardigheden waarover ze beschikken.
Opvoeden van pleegkinderen: wat werkt er wel?
Focus op hun welbevinden
Het gedrag van de pleegkinderen is een probleem dat om een diepere aanpak vraagt. Een aanpak waarbij veiligheid de boventoon voert en we ons richten op hun welbevinden en het ontwikkelen van de vaardigheden waar het hen aan ontbreekt.
Ik ben ‘om’. Ik wil niet dat onze pleegkinderen blinde gehoorzaamheid aan mij of andere gezagsdragers leren. Ik focus mij niet langer op het zogenaamd lastig gedrag. Ik aanvaard dat het moeilijk en ongewenst gedrag voorkomt uit hoe de kinderen zich voelen en hun beperkte ontwikkeling. Ik zie opvoeden nu als het begeleiden van de kinderen naar volwassenheid en maturiteit. Ik wil ze voorbereiden op een volwassen leven en wat ze daarvoor nodig hebben is verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid.
Ik wil onze pleegkinderen de kans geven om tot rust te komen, zich veilig te voelen en zich te ontwikkelen. Ik wil dat ze zichzelf leren kennen en zichzelf mogen zijn. Ik wil dat ze leren positieve en constructieve keuzes te maken in elke situatie. Ik wil ze respect bijbrengen voor hun eigen wensen en leren rekening houden met andermans wensen en zorgen. Ik wil dat ze probleemoplossend leren denken en verantwoordelijkheid nemen voor hun acties. Ik wil dat ze vertrouwen krijgen in zichzelf en zichzelf leren waarderen.
En ik weet zeker, omdat ik het ervaren heb, dat het probleemgedrag verminderd en na verloop van tijd zo goed als helemaal verdwijnt door deze aanpak. Wat ik nu doe, is de kinderen het kader geven van waaruit ontwikkeling mogelijk is.
Nieuwe opvoedvaardigheden leren als ouder
Pleegkinderen opvoeden vergt andere vaardigheden van pleegouders dan eigen kinderen opvoeden. Wanneer we willen dat onze pleegkinderen een mooie toekomst tegemoet gaan, is het soms noodzakelijk om ‘professioneel’ of therapeutisch op te voeden.
Om de pleegkinderen veilig te laten hechten in het pleeggezin, zijn we sensitief en responsief voor hun behoeftes. Omdat we steeds betrouwbaar moeten zijn om hen een veilig gevoel te geven, moeten wij steeds rustig reageren. Zeker wanneer zij in chaos zijn. Om hen te laten ontspannen, hebben we een traumasensitieve opvoeding nodig. Om hen de nodige vaardigheden te geven om verantwoordelijke volwassenen te worden, zetten we in op de ontwikkeling van hun prefrontale cortex . Daarnaast voeden we zo op dat de zelfwaardering en het zelfvertrouwen van onze pleegkinderen kan groeien. Dat is heel wat meer dan ‘gewoon’ opvoeden.
Ik blog regelmatig over de ontwikkeling van pleegkinderen. Wanneer je onder een blog het onderwerp “Ontwikkeling” aanklikt, krijg je alle blogs met tips over het ontwikkelen van pleegkinderen.