Overprikkeling bij een pleegkind voorkomen. 5 tips.

In mijn zoektocht naar oplossingen voor de gedragsproblemen van Ryan was de eerste doorbraak onze bewustwording van zijn overprikkeling. Wij hadden niet in de gaten dat hij hyperalert is en daardoor bijna voortdurend overprikkeld was. Door rekening te houden met zijn prikkelgevoeligheid en hem te ondersteunen om tot rust te komen, werd ons gezinsleven direct een stuk aangenamer.

Hyperalertheid

Zoals veel pleegkinderen heeft Ryan in zijn ‘verontrustende opvoedingssituatie’ veel stress gekend. Toen Ryan bij ons aan kwam, was hij een in zichzelf teruggetrokken kind van drieënhalf dat geen woord sprak. Zijn gedrag was vergelijkbaar met dat van een kind met autisme; hij had zelfs al een etiketje ‘lichte vorm van autisme’ opgeplakt gekregen. Helaas is Ryan niet het enige pleegkind waar de gevolgen van onveilige hechting, stress en trauma verward worden met autisme. Voor KOEKIE schreef ik hierover dit blog: Autistisch gedrag of autisme bij een pleegkind?

Als gevolg van zijn thuissituatie voelde Ryan zich voortdurend onveilig en stond hij altijd op alert. Deze aanhoudende staat van alarmering wordt hyperalertheid genoemd. Hierdoor krijgt hij door zijn zintuigen veel meer prikkels binnen dan een kind dat zich veilig voelt.

Overprikkeld

Omdat we geen rekening hielden met zijn prikkelgevoeligheid was Ryan vroeger bijna voortdurend overprikkeld. Nu zien we aan zijn gedrag dat hij overprikkeld is. Hij wordt dan dwarser, moppert meer en voelt zich sneller boos of afgewezen. Hij wordt dan een wandelende tijdbom die slechts een klein incident nodig heeft om tot ontploffing te komen. Sinds we overprikkeling zo veel mogelijk voorkomen, gedraagt hij zich een stuk rustiger en aangenamer.

Wanneer Ryan moe wordt en een drukke dag gehad heeft, uit de overprikkeling zich soms ook in hyperactiviteit. Hij stuitert dan door het huis, doet druk en luid en lijkt zijn rem niet meer te kunnen vinden. Hij heeft dan onze hulp nodig om zijn volle emmertje te legen.

Bij andere kinderen leidt overprikkeling soms tot fysieke problemen zoals buikpijn, hoofdpijn of een spreekwoordelijke knoop in de maag waardoor ze niet kunnen eten.

5 tips om overprikkeling te voorkomen

Geen achtergrond geluid

Wanneer Ryan thuis is, is de radio uit. Geen achtergrond geluid meer dat voor extra input zorgt. Muziek wordt enkel opgezet wanneer hij er ook werkelijk naar luistert.

Een prikkelarm huis

Aangezien Ryan alle veranderingen in huis onmiddellijk opmerkt, weten we dat hij zijn omgeving voortdurend scant. We zorgen er nu voor dat alles een vaste plek heeft en alle spullen uit het zicht opgeborgen zijn. De aankleding van ons huis hebben we bewust sober en rustig gehouden.

Balans vinden tussen druk en rustig

Overal waar veel mensen zijn, krijgt Ryan veel prikkels te verwerken. Om overprikkeling te voorkomen doseren we bepaalde activiteiten. Dit wil zeggen dat wanneer er in een weekend een verjaardag of een ander feest is, de rest van het weekend rustig thuis doorgebracht wordt. Hij heeft zelf nooit in de gaten dat hij overprikkeld is en wil meestal graag nog langer op een feestje blijven. Wij hebben ondertussen wel geleerd dat we dat beter niet kunnen doen. Nu vertrekken we op tijd met als gevolg wat gemopper van Ryan. Dat gemopper nemen we voor lief, het alternatief is namelijk een driftbui of een meltdown wanneer we te lang blijven.

Ook de school brengt veel drukte met zich mee. Na school komt Ryan onmiddellijk naar huis en hij speelt of leest dan in zijn eentje. Hij heeft meer nood aan rustig thuis zijn dan aan extra activiteiten na school. In België kunnen kinderen al fulltime naar de kleuterschool wanneer ze 2,5 jaar zijn. Wij hebben Ryan echter in de eerste twee jaren dat hij bij ons was, regelmatig in de namiddag thuis gehouden.

Basisbehoeften prioritair maken

Ryan merkt zelf niet goed op dat hij hongerig of moe is. Door honger of vermoeidheid wordt zijn lichaam echter gealarmeerd en raakt hij nog sneller overprikkeld. Net als bij een peuter is het dus heel belangrijk dat hij op tijd kan eten en voldoende slaap krijgt. Een keertje langer opblijven is meestal geen goed idee. Wanneer we er niet omheen kunnen, plannen we na zo’n avond een rustige dag in.

Rustgevende activiteiten

Ryan komt het gemakkelijkste tot rust door gerust gelaten te worden en boekjes te lezen. Ook een bad nemen doet soms wonderen bij hem. Naar een hoorspel luisteren met oortjes in wil ook al eens werken. Andere kinderen houden dan weer van kleuren of kleien. Het loont de moeite om uit te zoeken waar je pleegkind werkelijk rustig van wordt, dat is bij elk kind verschillend.

Televisie kijken of gamen helpt helaas niet om tot rust te komen. De kinderen kunnen wel rustig lijken wanneer ze dat doen, maar hun hersenen komen er niet van tot rust. Het helpt niet om de overprikkeling te laten wegebben. Integendeel, de beelden en geluiden van de televisie of de spelletjes voegen nog extra prikkels toe.

Niet kunnen of niet willen

Vroeger dacht ik vaak dat het lastig gedrag van Ryan moedwillig was. Door echter meer rekening met zijn overprikkeling te houden, zagen we het vervelend gedrag snel minder worden. Dat heeft me laten inzien dat hij daarvoor eenvoudigweg niet in staat was om te gehoorzamen omdat zijn lagere brein aan de macht was. Wanneer dat gebeurt is hij zijn impulsbeheersing kwijt. Om zijn hogere brein of prefrontale cortex te kunnen gebruiken mag de stress namelijk niet te hoog zijn. Overprikkeling voorkomen is een van de peilers van een traumasensitieve opvoeding.

Wil je meer tips & tricks om je pleegkind in een engeltje om te toveren? Misschien vind je inspiratie in deze blogs:

• Hoe reageer ik op een gillend kind?
• Dichtklappen of bevriezen. Hoe kun je daarbij helpen?
• Faalangst bij een pleegkind. Wat kunnen we doen?
• Van faalangst bij een pleegkind naar een growth mindset.
• Vakantiestress voorkomen bij kinderen. tips
• Een knuffel geven brengt verbinding.
• Humor werkt ontspannend, ook bij een pleegkind.
• Wat als je pleegkind vaak een slecht humeur heeft?
• Wat als je pleegkind voortdurend de aandacht eist?
• Hoe reageren op het opeisend gedrag van een pleegkind?