Een pleegpapa vraagt me of ik eens een blog kan schrijven over een allemansvriendje dat steeds pleaset. Hij vertelt dat zijn pleegdochter van 6 jaar vaak obsessief bezig is om de aandacht van mensen buiten het gezin te krijgen. Het kind voelt zich vaak angstig maar laat dat alleen aan haar pleegouders zien. In het bijzijn van anderen is ze een extreme pleaser die er alles aan doet om leuk, lief en aardig gevonden te worden.
Over welk gedrag maakt de pleegpapa zich zorgen?
- Het kind benadert onbekende volwassenen met onvoldoende terughoudendheid en ongepaste familiariteit (die andere kinderen van dezelfde leeftijd niet vertonen). Ze wil bijvoorbeeld onmiddellijk op schoot bij mensen die ze nooit eerder gezien heeft. Bij de kassa van de supermarkt vertelt ze haar halve levensverhaal aan de onbekende kassierster. Tijdens een wandeling klampt ze alle voorbijgangers aan en probeert ze een praatje te maken.
- Ze doet er alles aan om de belangstelling van ‘bezoekers’ vast te houden. Bijvoorbeeld als de nieuwe kapper aan huis komt, dwarrelt ze er omheen alsof ze haar al jaren kent. Of als het gezin met vrienden een wandeling maakt, wil ze steeds handen vasthouden of iets laten zien. Als ze met bezoek aan tafel zitten, wil ze voortdurend iets vertellen of vragen.
- In het bijzijn van andere mensen dan haar pleegouders komt ze niet tot spelen. Ze kan doen alsof ze speelt, maar eigenlijk voert ze een soort van toneelstuk op. Ze kan niet ontspannen en in haar spel opgaan.
- Voor er iemand op bezoek komt of ze ergens naar binnen gaat, geeft ze aan dat ze bang is. Ze sputtert tegen en soms schreeuwt ze het uit. Maar eens ze in het bijzijn van die mensen is, vertoont ze alleen nog sociaal wenselijk gedrag. Ze doet alles waarvan ze denkt dat de volwassene het wil, ze gehoorzaamt onmiddellijk en is lief. Ze verandert dan echt in een extreme pleaser die probeert het iedereen naar de zin te maken. Iedereen, behalve de pleegouders, zien een snoezig en praatgraag meisje dat contact zoekt op een schijnbaar natuurlijke manier.
- In het bijzijn van anderen komt ze niet naar haar pleegouders toe voor geruststelling of troost. De pleegouders hebben zelfs het gevoel dat ze dan door de pleegdochter weggeduwd worden.
- Na zo een situatie komt de ontlading. Van zodra ze na een periode van interactie met andere mensen terug alleen met de pleegouders is, komt de driftbui of de meltdown. Vaak is ze compleet uitgeput en het is al regelmatig gebeurd dat ze dan overgeeft.
Waarom pleaset dit kind?
Het is niet aan mij om een diagnose te stellen, maar dit meisje vertoont alle symptomen van DSED (Disinhibited Social Engagement Disorder), de ongeremde contactstoornis die regelmatig voorkomt bij kinderen met een verstoorde hechting.
Het extreme pleasegedrag ontstaat als het kind nog heel jong is. Meestal als gevolg van de interactie met een moeder die niet sensitief en responsief op de baby reageert. Of bij een moeder die boos wordt als het kind huilt. Om te overleven leert het kind de behoeften van de moeder boven haar eigen behoeften te stellen. Het gaat zich zo gedragen dat de mama er blij van wordt. Hierdoor krijgt het kind een gevoel van controle en voelt het zich minder hulpeloos.
Het kind ontdekt dat het door het de ander naar de zin te maken, goed te luisteren, lief en braaf te zijn, niet afgewezen wordt. Waarschijnlijk levert dit gedrag zelfs positieve aandacht en complimenten op. Zo ontstaat een pleaser.
Waarom is extreem pleasegedrag gevaarlijk voor de ontwikkeling?
Als een kind obsessief bezig is om leuk, lief en aardig gevonden te worden, komt het niet aan haar eigen ontwikkeling toe. Ze leert niet wat ze zelf wil, denkt en voelt. Ze kan daardoor geen positief zelfbeeld ontwikkelen en grenzen stellen naar anderen.
Bovendien loopt ze daardoor de kans om later codependent in relaties te worden. De aandacht wordt dan volledig gericht op de ander en alles wordt in het werk gesteld om de ander gelukkig te maken. Ze zal niet voor zichzelf opkomen en haar eigen behoeftes en gevoelens ontkennen. Meisjes met dit gedrag komen vaak in de handen van ‘verkeerde’ vriendjes, zoals loverboys, terecht.
Hoe kun je een pleaser helpen?
Allereerst is het belangrijk om het kind de kans te geven een goed zelfbeeld te ontwikkelen. In mijn boek ‘Een (h)echte uitdaging’ ga ik uitgebreid in op zelfbeeld en zelfvertrouwen. Je vindt in het boek veel praktische tips. Maak ruimte voor de emoties van het kind. Als het kind mag uiten hoe het zich voelt en als de (pleeg)ouders daar met erkenning en begrip op reageren, krijgt het kind het gevoel dat het mag zijn wie het is. Kijk uit met complimenten op ‘gewenst gedrag’ want op die manier stimuleer je het pleasen extra (meer info in dit blog: Complimenten geven. Ja of nee?)
Stel regelmatig vragen als:
- Wat vind jij ervan?
- Hoe voel jij je daarbij?
- Wat zou je zelf graag willen?
Daarnaast moet ze leren wat gezonde grenzen zijn. Leef voor hoe je je eigen grenzen bewaakt in de omgang met het kind. Keek je al naar mijn videoreeks? Daarin zie je hoe je aan de ene kant empathisch reageert op emoties en aan de andere kant voet bij stuk kunt houden op je grenzen. Laat zien dat je zelf nee kunt zeggen op een verzoek. Help het kind om haar eigen grenzen aan te geven naar anderen. Geef haar de woorden. Respecteer haar grenzen zoals bijvoorbeeld de wens om niet geknuffeld, gekust of gekieteld te worden.
Wat met de overdreven familiariteit?
Dit meisje heeft hulp nodig om te leren wat gepast is in het gezelschap van anderen. Ze kent alleen maar de modus ‘volledige focus op de ander, ontdekken wat de ander wil en uitvoeren wat de ander wil’. Dat is een uitputtende manier van omgaan met anderen.
Ik raad je aan om te starten met een ‘strenge’ aanpak, ze moet eerst haar focus om volwassenen steeds te pleasen kwijt, voor je daarin wat flexibeler kunt zijn. Bespreek vooraf wat ze wel en niet mag doen, bijvoorbeeld:
- Als we bezoek krijgen van vrienden dan komen die om met ons, de volwassenen, te praten. Je mag aan tafel gerust iets vertellen of vragen, maar je moet je beurt afwachten. Iedereen moet aan het woord kunnen komen. Als we van tafel gaan, dan wil ik dat je gaat spelen en de ‘grote mensen’ met rust laat.
- Als we bezoek hebben of ergens op bezoek gaan, dan wil ik dat je naar mij toe komt als er iets is. Ik ben er om je te helpen.
- Je mag niet bij mensen buiten ons gezin op schoot, handen vasthouden of knuffelen. Dat doe je alleen met ons en met … (die mensen waarbij jij familiariteit gepast vindt).
- Bij mensen op straat, in het park, bij de speeltuin en in de supermarkt mag je teruggroeten maar je start er geen gesprek mee. Kinderen praten niet met onbekende volwassenen.
- In de klas of op de sportclub gehoorzaam je de juf of meester net als de andere kinderen. Je doet en laat precies hetzelfde als de andere kinderen. Je hoeft niet de beste of de flinkste te zijn.
Bescherm de extreme pleaser tegen zichzelf
Als het kind moeilijk kan ontspannen als je ergens op bezoek bent, hou het bezoek dan kort. Mensen die je regelmatig ziet kun je vragen om je pleegdochter met rust te laten en haar vooral geen extra aandacht te geven. Dat is niet zielig, dat is wat ze nodig heeft om te kunnen ontwikkelen. Die voortdurende focus op volwassenen vergt het uiterste van het kind, met de uitbarstingen na het bezoek tot gevolg.
Als mensen in je omgeving het ‘raar’ vinden dat je hen verzoekt om afstand te houden, laat hen dit blog dan eens lezen: Dankjewel voor jouw steun en begrip.