De koppigheid van het kind – wat doet dat met jou en hoe overleef je dit fase?

De koppigheid van het kind Je staat in de keuken, probeert rustig te blijven terwijl je kind op de vloer ligt te trappen als een vis op het droge. Je denkt: waar komt dit nou weer vandaan? Eén minuut is het lieve schatje, de volgende minuut is het alsof er een tornado losbarst. Koppigheid bij kinderen , daar zit je dan mee. En ja, we weten allemaal dat het hoort bij groeien maar toch voelt het soms alsof je tegen een muur aan praat.

Maar wacht even – wat is nou echt aan de hand? Is dit normaal of moet je je zorgen maken? Wat betekent die koppigheid eigenlijk? En belangrijker nog: hoe pak je dit aan zonder zelf ook in huilen uit te barsten?

In deze blogpost gaan we samen dieper in op het fenomeen “de koppigheid van het kind”. We kijken naar oorzaken, signalen, manieren om ermee om te gaan én geven tips voor ouders die misschien al hun geduld voelen verdampen. Met een beetje geluk kom je hier straks weer iets wijzer uit. Of in elk geval gerustgesteld.

Waarom zijn kinderen koppig? Het begint met ontwikkeling

Laten we eerlijk zijn: kinderen zijn geen kleine volwassenen. Ze denken niet zoals wij, voelen niet zoals wij en reageren zeker niet zoals wij. Maar wat ze wel doen, is zichzelf ontdekken. En daarbij speelt koppigheid vaak een grote rol.

Wanneer een kind tussen de 2 en 6 jaar oud is, dan gaat het door een fase waarin het zich bewust wordt van eigen wil. Dat heet ook wel “het ik-wordt-ik-fase”. Het kind wil dingen zelf doen, heeft een mening (of tenminste: wil die hebben) en test grenzen uit. Veel van die koppigheid komt dus voort uit een natuurlijke ontwikkeling. Niet omdat ze jou dwars willen zitten, maar omdat ze leren wie ze zijn.

Maar dat maakt het nog niet makkelijker hoor. Want als je kind op een drukke supermarkt ineens weigert verder te lopen, alleen omdat jij de verkeerde boodschappentas hebt gepakt… dan voelt dat gewoon persoonlijk aan.

Koppigheid = communicatieprobleem?

Een ander punt is communicatie. Kleine kinderen hebben nog niet de woorden of de emotieregulatie om precies onder woorden te brengen wat ze voelen. Dus als ze moe zijn, bang, overstuur of gewoon een slechte dag hebben, dan komt dat er vaak uit in het vorm van tegendraads gedrag.

Ze kunnen niet zeggen: “Mama, ik ben nu echt te moe voor winkelen, ik had net een middagdutje moeten doen.” Nee, dan slaan ze hun armen over elkaar, stampen met hun voeten en roepen: “Nee, nee, nee!”

Daarom is het belangrijk om te beseffen: koppigheid is vaak een signaal. Een onhandige, lawaaierige manier van communiceren, maar een signaal. En als ouder is jouw taak niet om dat weg te nemen, maar om het te begrijpen.

De verschillende soorten koppigheid – want niet elke stuiptrekking is gelijk

Niet alle koppigheid is hetzelfde. Er zijn meerdere vormen van koppig gedrag bij kinderen, afhankelijk van leeftijd, temperament en situatie. Hieronder zie je een overzicht van de meest voorkomende types:

Zoals je ziet, zijn er verschillende redenen achter het gedrag. Het is dus belangrijk om niet direct te denken dat je kind ‘dominant’ is of ‘lastig’. Vaak zit er meer achter dan wat je ziet.

Hoe herken je echte koppigheid?

Soms lijkt een kind koppig, maar is het juist ergens bang voor of voelt het zich kwetsbaar. Daarom is het belangrijk om de signalen goed te lezen. Denk aan:

• Plotselinge driftbuien zonder duidelijke aanleiding
• Weigeren om iets te doen, ook als het logisch is
• Constant ‘nee’ zeggen, ook als het antwoord ‘ja’ zou moeten zijn
• Lichamelijk terugtrekken of agressief gedrag tonen

Als je merkt dat het gedrag steeds erger wordt of dat het kind daadwerkelijk andere mensen beledigt of zichzelf in gevaar brengt, dan kan het tijd zijn om professionele hulp in te roepen. Denk aan pedagoog, psycholoog of gespecialiseerde hulpverleners.

Wat kun je eraan doen? Tips voor ouder worden met een koppig kind

Ouder zijn van een koppig kind voelt soms als worstelen met een octopus. Je pakt links vast, dan glijdt het rechts weer weg. Maar gelukkig zijn er methodes die werken.

1. Blijf kalm, ook als je het liefst schreeuwt

Dat klinkt makkelijk gezegd, maar het is echt essentieel. Als jij overstuur raakt, dan versterkt dat alleen maar de chaos. Probeer adem te halen, tel tot tien (of honderd), en probeer helder te blijven. Kinderen voelen spanning als het water. Ze reageren daarop. Dus hoe rustiger jij bent, hoe sneller het vuur dooft.

2. Laat keuzes toe

Kinderen willen controle voelen. Dat begint al jong. In plaats van te zeggen: “Trek je schoenen aan”, kun je vragen: “Wil je je blauwe of rode schoenen aan?” Zo heb je nog steeds de touwtjes in handen, maar het kind voelt zich betrokken bij de beslissing.

3. Gebruik humor

Soms helpt een grapje of een gek gezicht om de sfeer te breken. Zelfs als je kind midden in een driftbui zit, kan een onverwachte actie het moment omzetten van chaos naar lachen.

4. Praat na, niet tijdens de storm

Probeer tijdens een driftbui geen les te geven. Dan is de kans groot dat het niets oplevert. Wacht tot het kind gekalmeerd is en vraag dan rustig wat er aan de hand was. Laat zien dat je luistert, en help hem of haar het gevoel te verwoorden.

5. Beloon positief gedrag

Als je kind iets goed doet, zeg dat dan. Niet overdreven, maar wel specifiek. “Leuk dat je je tas zelf hebt opgeruimd” werkt beter dan “Wat ben je toch een braaf meisje.”

Ouderschap = balans zoeken tussen flexibiliteit en structuur

Een van de grootste uitdagingen is het vinden van de balans tussen toegeven en standvastigheid. Je wilt immers niet dat je kind álles krijgt wat hij of zij wil, maar je wilt ook geen autoritaire ouder zijn die geen ruimte laat voor individuele wil.

Flexibiliteit toont compassie, maar structuur biedt veiligheid. En beide zijn nodig.

Dus stel regels op, maar leg ze uit. Laat duidelijk zijn wat mag en wat niet. En wees consequent. Kinderen voelen zich namelijk het beste als ze weten waar ze aan toe zijn.

Wanneer is koppigheid een probleem?

Er zijn gelukkig veel kinderen die simpelweg doorgaan met de typische fases van koppigheid. Maar soms kan het gedrag veranderen in iets ernstigers. Let op als:

• Driftbuien duren langer dan 20 minuten
• Het kind raakt zichzelf of anderen aan
• Gedrag is extreem tegenstrijdig met leeftijdsgenoten
• Er is sprake van angst of depressieve gedragingen

In zo’n geval is het verstandig om contact op te nemen met een professional. Je bent niet alleen, en er is hulp beschikbaar.

De invloed van de omgeving op koppig gedrag

Het gedrag van een kind wordt ook sterk beïnvloed door de omgeving waarin het opgroeit. Denk aan:

• Familiestructuur
• Schoolomgeving
• Relatie tussen ouders
• Sociale contacten

Als er bijvoorbeeld veel conflicten zijn thuis, of als het kind zich onveilig voelt, dan kan dat zich vertalen in koppigheid. Ook op school kan het kind zich anders gedragen dan thuis. Daarom is het goed om regelmatig contact te hebben met leerkrachten of opvang.

Wat zegt de wetenschap over koppigheid bij kinderen?

Volgens onderzoek van het Centraal Bureau voor Statistiek en diverse pedagogische instituten, is koppig gedrag bij kinderen tussen de 2 en 8 jaar heel normaal. Het valt onder de categorie “normale ontwikkelingsfasen” en is vaak een teken van emotionele groei.

In een studie van de Rijksuniversiteit Groningen uit 2022 werd aangegeven dat kinderen die vroegtijdig leren omgaan met frustratie, later beter kunnen omgaan met stressvolle situaties. Koppigheid is dus niet alleen lastig, het is ook een kans om te leren.

Bron: RUG – Ontwikkelingspsychologie

Conclusie: koppigheid is geen einde, maar een begin

Koppigheid bij kinderen is vervelend, chaotisch en soms ronduit frustrerend. Maar het is ook een teken van groei, wilskracht en individueel ontwikkelen. Als ouder is jouw taak niet om dat weg te nemen, maar om het te begrijpen, te begeleiden en – waar mogelijk – te transformeren in iets positiefs.

Wees streng maar liefdevol. Luister, maar stel grenzen. En vergeet niet: jij bent de kapitein van dit schip. Zelfs als het kind de stuurknuppel graag wil pakken.

En als je het even niet meer weet, of je voelt dat je krachten op zijn, dan staan er mensen klaar om je te helpen. Neem contact op via de web als je vragen hebt of hulp zoekt. Je hoeft dit niet alleen te doen.

FAQ – Vraag & Antwoord over koppigheid bij kinderen