Hebben jullie dat ook? Dat je uitkijkt naar de uren van de avond die je voor jezelf hebt? Geen kind meer om je heen dat voortdurend zorg of aandacht nodig heeft? Eindelijk tijd voor jezelf. Heerlijk! Voor veel (pleeg)ouders is dit echter een onbereikbare droom, omdat ze een kind in huis hebben dat niet wil slapen.
Noodkreet
Onlangs kreeg ik dit bericht van een pleegmama:
‘Dag Inge
Het slapen stelt enorme problemen hier. Hij komt voortdurend uit zijn bed en wordt erg agressief als ik hem terug naar bed draag (schoppen, bijten, aan mijn haar trekken). Hij bedelt voortdurend om aandacht. Er niet aan toegeven zorgt dat hij een kwartier brult om een knuffel te krijgen, er wel aan toegeven zorgt dat hij 5 minuten nadien alweer een scène maakt om nog een knuffel te krijgen.
Het enige dat werkt, is hem bij mij in bed nemen. Alleen vrees ik dat dit snel een gewoonte wordt en hij dan nooit meer in zijn eigen kamer gaat willen slapen. Het is nu 20.30 uur. We zijn al aan het proberen van 19 uur, hij is nog klaarwakker en aan het brullen. Hoe zou jij dit aanpakken?’
Wat is er aan de hand?
De pleegmama en ik hebben een tijdje over en weer gemaild. Ik laat jullie volgen:
‘Ik begrijp dat je hiermee worstelt en dat je bang bent om hem te verwennen, waardoor het moeilijk wordt om hem op een dag terug in zijn eigen kamer te laten slapen. Ondertussen ben je er zelf al achter dat de technieken met straffen en belonen, die je door anderen geadviseerd werden, niet werken.
Uit de beschrijving van je pleegzoon maak ik op dat het een vrij typische vastklampende pleegkleuter is, die zich vreselijk onveilig voelt en verlatingsangst heeft. In de chaos van zijn huidige leven ben jij zijn ankerpunt en hij klampt zich aan jou vast.
Waarschijnlijk heb je het idee dat je pleegzoon je aan het manipuleren is. Dat doet hij niet bewust hoor. De nachten zijn nu eenmaal heel beangstigend voor zo’n kind. Zich overgeven aan de slaap en daardoor de controle verliezen is het engste wat er is. Daarom verzet hij zich met hand en tand tegen de slaap. Hij is waarschijnlijk doodmoe, maar hij vecht er tegen en wordt net daardoor heel druk.
Hoe aanpakken?
Als je er voor wilt gaan, dan kun je het slaapprobleem best vanuit veiligheid aanpakken. Dit wil zeggen dat jij hem op de een of andere manier geruststelling moet geven dat je niet gaat verdwijnen. Kies iets wat bij jou past, bespreek dit met je pleegzoon en hou vol. Je kunt bijvoorbeeld:
- bij hem op de kamer blijven tot hij slaapt,
- beloven dat je om de 5 of 10 minuten even je hoofd om de deur steekt van zijn kamer,
- hem (tijdelijk) op een matras of bed op jouw kamer laten slapen,
- hem (tijdelijk) in de woonkamer laten slapen.
Het is belangrijk om van de bedtijd een duidelijke grens te maken. Laat hem nog iets drinken en naar de wc gaan voor hij gaat slapen. Zorg voor een vast ritueel in de avond, telkens hetzelfde. Eens in bed, reageer jij nergens meer op. Antwoord steeds met hetzelfde, bijvoorbeeld: ‘nu is het bedtijd, morgen mag je weer drinken’ of ‘nu is het tijd om te slapen, morgen mag je weer vragen stellen’ of ‘nu is het tijd om te slapen, morgen krijg je weer knuffels van me’. Consequent zijn, geeft een veilig gevoel. Als hij over zijn toeren gaat, pas dan de techniek van de time-in toe.’
Deze pleegmama heeft mijn boek ‘Een (h)echte uitdaging’ gelezen, ze weet dus wat ik bedoel met een time-in.
Er zijn kinderen die moeilijk in slaap komen omdat ze onrustig zijn. Dan zou je een slaaptunnel of verzwaringsdeken kunnen uitproberen. De kinderen krijgen door de ‘druk’ van de tunnel of deken een gevoel van nabijheid en geborgenheid.
Samen slapen
Bij Lars ben ik een paar weken op het zetelbed blijven slapen zodat ik hem ‘s nachts (nauwelijks wakker) kon geruststellen met mijn stem als hij ging roepen. Ik zei dan dingen als: ‘rustig maar, je bent hier, bij Mark en Inge, ik ben bij je, je bent veilig, ga maar weer slapen.’ Ryan heeft een hele tijd bij ons op de kamer geslapen. Beide kinderen slapen nu ‘gewoon’ op hun eigen kamer. Het komt echt goed op een dag, wat je nodig hebt is een lange adem en geduld.
Waarschijnlijk krijg je van ‘gewone’ ouders heel andere opvoedadviezen. In onze cultuur wordt samen slapen nog steeds beschouwd als not-done. Toch is het heel eenvoudig: een pleegkind is meestal geen ‘gewoon’ kind, dus ‘gewone’ adviezen hebben vaak een averechts effect. Als je geen rekening houdt met de gevolgen van onveilige hechting en met wat de kinderen echt nodig hebben, ben je vertrokken voor een machtsstrijd die jaren kan duren. Pleegkinderen hebben een traumasensitieve opvoeding nodig.
Work in progress
‘Dag Inge,
Dat ik je al zo vroeg op de avond kan mailen, is heel goed nieuws. Mijn pleegzoon slaapt al even. Ik ben ernaast gaan liggen en hij is uiteindelijk ingeslapen met zijn hand in de mijne. Jouw tip “nu is het bedtijd. Morgen mag je …” heb ik succesvol toegepast. Zo zijn we de avond doorgekomen zonder drama. Hij is ingeslapen in zijn eigen bed (misschien komt hij in het midden van de nacht nog wel bij mij in bed gekropen, maar daar kan ik mee leven). Morgen gaan we zijn kamer wat aankleden, want hij had het er moeilijk mee dat er zo weinig versiering was.
Hopelijk lukt het morgen ook en zijn we – mede dankzij jouw tips – samen op de goede weg. Nogmaals hartelijk bedankt!’
