Liegen bij pleegkinderen. Wat kunnen we doen?

We liegen allemaal wel eens en ook ‘gewone’ kinderen liegen. Toch valt het op de pleegoudersforums op dat liegen bij pleegkinderen heel hardnekkig kan zijn. We zitten vaak met onze handen in het haar.

Als ik eerlijk ben, moet ik toegeven dat ik in mijn puberteit ook veel gelogen heb en dat ik vaak stiekem dingen deed die ik van mijn ouders niet mocht. Ik had het lef niet om openlijk met hen in discussie te gaan en bovendien had ik niet het gevoel dat het iets zou opleveren. Mijn vaders wil was wet. Dus speelde ik de voorbeeldige dochter en deed ik zo veel mogelijk mijn zin, verborgen achter leugens. Waarom? Omdat ik, zoals elke puber, zelf wilde ontdekken wat het leven inhield en zelf wilde bepalen wat ik deed. Voelde ik mij schuldig daarover? Nee hoor, ik was enkel bang om betrapt te worden. Ik was een liegebeest.

Waarom liegen pleegkinderen?

Pleegkinderen liegen om dezelfde redenen als alle andere kinderen, namelijk:

• om hun zin te kunnen doen,
• om onder iets vervelend uit te komen (huiswerk, klusjes, …),
• uit angst voor straf,
• om te beantwoorden aan het beeld van het perfecte, flinke en brave kind,
• uit schaamte,
• om zich interessant voor te doen,
• om zichzelf of anderen te beschermen.

Soms is het liegen bij pleegkinderen erg hardnekkig. Dat komt omdat zij, vaker dan een ‘gemiddeld’ kind, vanuit hun onveilige hechting een laag zelfbeeld hebben. Bovendien missen ze meestal ook het stemmetje van het geweten dat hen vertelt dat ze ‘verkeerd’ handelen. Vanuit hun thuissituatie hebben ze zelden de waarde van eerlijkheid ingeprent gekregen, ze hebben vaak ouders die zelf ook liegen om problemen te vermijden en om mooi weer te spelen. Daarnaast liegen ze soms om alle partijen, ouders en pleegouders, tevreden te houden. Soms wordt het liegen een overlevingsstrategie en dan is het een gewoonte die diep ingesleten zit.

Meestal zijn pleegkinderen ook heel bang om onze liefde te verliezen of om weggestuurd te worden. Vanuit die angst kunnen ze staalhard ontkennen dat ze liegen.

Wat kunnen we doen wanneer pleegkinderen liegen?

Neem het niet persoonlijk.

Zoals bij alle gedragsproblemen van pleegkinderen is het belangrijk om het liegen niet persoonlijk te nemen. Het is geen afwijzing van ons vertrouwen en van onze goede bedoelingen. Eerlijk zijn is gewoon iets wat ze nog niet kunnen en durven. Onze taak als pleegzorgers is om een klimaat te creëren in ons gezin waarin kinderen eerlijk durven zijn. Het is eveneens onze taak om hen te leren op een assertieve manier op te komen voor zichzelf en hun wensen, terwijl ze in staat zijn om rekening te houden met onze wensen en behoeften. Dat zijn vaardigheden van de prefrontale cortex en die kunnen ze enkel ontwikkelen bij ouders die zelf het goede voorbeeld geven en die hen daarbij begeleiden.

Geef informatie.

Als je zelf al eens ‘leugentjes om bestwil’ in het bijzijn van het pleegkind gebruikt, is het belangrijk om te verklaren waarom je dat doet. Zo leert het kind het verschil tussen ‘sociale’ leugens en echte leugens.

Hou eens een gesprek over de gevolgen van liegen. Dat kun je best niet doen in het vuur van de strijd of net na een confrontatie. Neem er de tijd voor wanneer je beiden rustig bent. Vertel waarom het belangrijk is om iemand te kunnen vertrouwen. Vertel wat er gebeurt wanneer je geen vertrouwen meer hebt. Leg uit waarom je eerlijkheid zo belangrijk vindt.

Waardeer eerlijkheid.

Het is onmogelijk voor een kind om niets ‘verkeerd’ te doen. Iedereen maakt fouten en iedereen begaat stommiteiten, soms met opzet en soms per ongeluk. Wanneer we willen dat onze (pleeg)kinderen eerlijk in het leven staan, is het belangrijk om fouten en stommiteiten te accepteren.

Kun jij je eigen fouten en stommiteiten accepteren? Durf jij er eerlijk voor uit te komen? Durf jij jezelf binnen je gezin te laten zien zoals je werkelijk bent, met alles er op en er aan? Door te laten zien dat jij als volwassene ook fouten maakt en er eerlijk voor uit komt, leef je voor wat je van je (pleeg)kind verlangt.

Wees blij wanneer je (pleeg)kind de waarheid vertelt over fouten en stommiteiten. Zorg er voor dat het kind er geen spijt van krijgt dat het eerlijk geweest is. Ook niet wanneer het eerst stiekem iets gedaan heeft of gelogen heeft. Wees blij op het moment dat het kind er voor uitkomt.

Geef onvoorwaardelijke liefde en veiligheid.

Je kunt niet vaak genoeg benadrukken dat je liefde, zorg en veiligheid onvoorwaardelijk zijn. Ook wanneer je pleegkind gelogen heeft, wanneer het stiekem geweest is en wanneer het regels of eisen genegeerd heeft. Langzaam aan, met vallen en opstaan, gaat je pleegkind durven eerlijk zijn, wanneer jij vaak genoeg zegt: “ik stuur je niet weg, ik hou van je, ook wanneer je stommiteiten begaat”.

Niet straffen maar oplossen.

Tracht te achterhalen waarom je (pleeg)kind gelogen heeft. Vraag bijvoorbeeld: “Waar was je bang voor?” of “Wat hoopte je te bereiken door te liegen?”. Moedig het kind aan om te vertellen wat er gebeurd is of wat het beleefd heeft. Ook als we dingen te horen krijgen die we niet zo leuk vinden om te horen, is het goed dat het kind eerlijk durft te zijn.

Spreek vooraf af dat je niet zal straffen wanneer er eerlijkheid is. Je kunt beloven dat je gaat helpen om de stommiteiten weer goed te maken of de problemen op te lossen. Zorg er voor dat het kind er geen spijt van krijgt dat het eerlijk geweest is. Je kunt bijvoorbeeld een herstelgesprek met een broer of zus begeleiden, je pleegkind een klusje laten doen om te ‘betalen’ voor een beschadiging of bespreken hoe zo’n situatie de volgende keer beter aangepakt kan worden.

Jezelf in vraag stellen.

Wanneer een pleegkind vaak liegt, is het een goed idee om ook onszelf in vraag te stellen. Deze kinderen zijn niet in ons nest geboren en hebben meestal niet van baby af onze normen en waarden opgeslorpt. Zijn we niet te streng? Hebben we niet te veel eisen aan het gedrag van het pleegkind? Een klassieke uitspraak binnen pleegzorg is “pick your battles”. Daarmee wordt bedoeld dat je niet alles in één keer kunt aanpakken. Soms is het een goed idee om de lat wat lager te leggen, op de prioriteiten te focussen en een aantal regels te versoepelen. Pleegkinderen opvoeden vraagt soms een andere aanpak dan eigen kinderen opvoeden.

Meer lezen over het ontwikkelen van pleegkinderen? Lees dan ook:

• Ruzie zoeken wanneer je niet lekker in je vel zit.
• Babygebaren kunnen heel wat frustratie voorkomen.
• Voorspelbaarheid. Daar houden pleegkinderen van.
• Vrij spel in onze ‘ja-dat-mag-zone’.
• Verwachtingen zetten je pleegkind onder druk.
• Slaapklets. Met je pleegkind de dag positief afsluiten.
• Een pleegbroer is niet altijd leuk.
• Eerbetoon aan de leerkrachten.
• Respect voorleven als opvoedmiddel